Sektor ochrony zdrowia jest jedną z branż najbardziej narażonych na wielowymiarowe ryzyko korupcyjne. Główne obszary takiego ryzyka według Komisji Europejskiej to m.in. korzyści majątkowe za nieuprzywilejowany dostęp do świadczeń zdrowotnych, wpływ na postępowanie na zamówienia publiczne, nadużywanie pełnionej funkcji czy wyłudzanie refundacji leków i wyrobów medycznych. Coraz więcej placówek decyduje się na wprowadzenie nowoczesnych systemów i wewnętrznych regulacji dotyczących compliance, aby zmniejszyć to ryzyko oraz zapewnić komfortowe i bezpieczne warunki
dla swoich pacjentów, pracowników i kontrahentów.

Regulacje prawne
Oprócz korzyści wynikających ze sprawnie funkcjonujących i jasnych procedur, warto dodać, że przyjęcie części z nich już niedługo może stać się obowiązkowe.
W dniu 26 listopada 2019 roku opublikowana została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii, potocznie zwana dyrektywą o ochronie sygnalistów. Państwa członkowskie UE mają dwa lata na wdrożenie w krajowych porządkach prawnych regulacji przewidujących takie rozwiązania, jak np. nowe obowiązki dla przedsiębiorców w zakresie obsługi i ochrony sygnalistów oraz odpowiednie sankcje. Uzasadnienie ww. dyrektywy jasno wskazuje, że do działań bezprawnych i przypadków nadużywania prawa może dojść w każdej organizacji, niezależnie od tego, czy jest ona organizacją prywatną czy publiczną, czy jest duża czy mała. Działania te mogą przybierać wiele różnych form, takich jak korupcja lub nadużycia finansowe, zaniedbanie obowiązków lub niedbalstwo. Jeśli nie zostaną w odniesieniu do nich podjęte odpowiednie działania zaradcze, mogą one niekiedy poważnie zaszkodzić interesowi publicznemu. Polski ustawodawca już parę lat temu rozpoczął prace nad ustawą o jawności życia publicznego. Według założeń projektu, pewne podmioty (włączając w to chociażby szpitale) będą musiały m.in. wdrożyć politykę antykorupcyjną, mapować ryzyko korupcji czy też opracować system ochrony sygnalistów. Mimo tego, że projekt utknął na jakiś czas w Sejmie, wydaje się, że ustawodawca powróci do niego z uwagi na wyżej wspomnianą unijną dyrektywę.

Działania MedKompas
Niestety, wciąż wiele jednostek medycznych uważa, że temat korupcji ich nie dotyczy, jednak gdy ten problem już nastąpi, zarządzający niejednokrotnie gubią się pośród regulacji rozrzuconych w wielu aktach prawnych. Pracownicy służby zdrowia każdego dnia narażeni są na występowanie zachowań sprzecznych z normami etycznymi i społecznymi oraz takich, które są niezgodne z literą prawa. Bardzo często tego typu sytuacje wywołują stres, który przyczynia się do popełnienia błędu, za którym może iść utrata reputacji społecznej i zaufania.
Publiczne jednostki ochrony zdrowia, które pragną wdrożyć u siebie system antykorupcyjny mogą skorzystać z bezpłatnej i wielopoziomowej pomocy doświadczonych ekspertów. MedKompas jest projektem Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Wyrobów Medycznych POLMED, który ma na celu rozpowszechnienie informacji o etycznej współpracy pomiędzy służbą zdrowia a biznesem. Już od dziesięciu lat eksperci MedKompas prowadzą bezpłatne warsztaty edukacyjne składające się z części etycznej i prawnej dotyczące ryzyk korupcyjnych, a także pomagają wdrożyć całościowy system compliance. Działania są wielopłaszczyznowe, gdyż tylko w ten sposób system faktycznie może działać w spójny sposób; w szczególności projekt MedKompas nie jest adresowany wyłącznie do lekarzy i pielęgniarek, ale także do kadry zarządzającej lub działów zamówień publicznych. System compliance wymaga racjonalnego stosowania, w taki sposób, aby był doradczym i jednocześnie zaradczym narzędziem. Dlatego też nasi eksperci:

  •  organizują warsztaty dla pracowników, na których poruszane są kwestie związane z procedurami przeciwdziałania konfliktowi interesów, mechanizmami przeciwdziałania nadużyciom; eksperci podczas spotkań omawiają także kodeks etyczny i jego sens funkcjonowania w placówce. W części prawnej uczestnicy otrzymują też solidną dawkę wiedzy o przepisach – głównie karnych; omawiane są także praktyczne przykłady z wykorzystaniem aktualnego orzecznictwa;
  •  przeprowadzają dokładną analizę potrzeb placówki, która stanowi podstawę do wprowadzenia systemu compliance. Oprócz rozmów z zarządzającymi, wykonywane są ankiety pracownicze, aby dokładnie mapować ryzyka;
  • dostosowują dokumenty do indywidualnych potrzeb placówki. W skład gotowego pakietu dokumentów, który jest dostosowywany całkowicie bezpłatnie do potrzeb każdego odbiorcy współpracującego z ekspertami MedKompas, należą m.in.

– regulamin prowadzenia reklamy produktów leczniczych na terenie jednostki ochrony
zdrowia;

– ewidencja próbek produktu leczniczego w Aptece Szpitala;
– ewidencja spotkań przedstawicieli medycznych lub handlowych z Osobami Uprawnionymi;
– wniosek o wydanie zgody na spotkanie osoby zajmującej się reklamą produktu leczniczego kierowaną do Osób Uprawnionych;
–  oświadczenie dot. znajomości Kodeksu Etycznego Szpitala;
– umowa o dzieło z przeniesieniem prawa autorskiego (przykład: umowa o przygotowanie i wygłoszenie referatu);
– umowa zlecenie (przykład: umowa o doradztwo);

W ramach projektu MedKompas eksperci dodatkowo przeprowadzają szkolenia dla pracowników placówki w celu zapoznania ich z nowoprzyjętymi zasadami oraz dokumentacją, a po zakończeniu części warsztatowo-szkoleniowej przeprowadzają test sprawdzający wiedzę pracowników. Współpraca na tym się nie kończy. Od momentu wprowadzenia systemu compliance zespół naszych ekspertów monitoruje funkcjonowanie systemu w danej placówce, z kolei pracownicy szpitala mogą korzystać z ich pomocy w razie ewentualnych pytań lub wątpliwości przez okres jednego roku od momentu wdrożenia.

W jakiej formie odbywają się szkolenia?

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych partnerów i zmieniającej się rzeczywistości, większość czynności podejmowanych w ramach projektu MedKompas, tj. szkolenia, ankiety, a także spotkania dotyczące opracowywania i wdrożenia dokumentów odbywa się w formie online. Jedyne, co jest wymagane to komputer z dostępem do Internetu. Interaktywny charakter szkoleń umożliwia kontakt ekspertów z uczestnikami. Tego typu forma szkolenia nie tylko ma taką samą wartość merytoryczną, ale także daje większą elastyczność ustalenia terminu i pozwala zaoszczędzić czas dojazdu i organizacji.

Podsumowanie
Wdrożenie systemu compliance w placówce ochrony zdrowia przygotowuje pracowników do nawiązywania transparentnych relacji w taki sposób, aby zapobiegać występowaniu zachowań zabronionych prawem. Pracownicy szpitala każdego dnia narażeni są na stres związany z odpowiedzialnością za zdrowie i życie pacjentów, a w trakcie wystąpienia zdarzeń wątpliwych etycznie nietrudno o pomyłkę. Nie wolno zapominać także o odpowiedzialności kadry zarządzającej oraz administracji, którzy podejmują decyzje o regulacjach i procedurach lub o zakupach w placówce, co również może łączyć się z olbrzymim ryzykiem. Dlatego tak istotną kwestią jest wdrożenie systemu compliance pod opieką ekspertów, którzy opracują zestaw dokumentów do rzeczywistych potrzeb szpitala nie tracąc reputacji i zaufania wśród opinii publicznej.

Dr Karolina Libront
[email protected]